Sanatçılar

Aleyna Gökdemir
Almıla Karay
Alperen Aras
Ata Arıtürk
Atıfcan Yaraç
Atilla Saban
Aybike Keskin
Ayşe Elif Aydoğmuş
Ayşe Nil Turhan
Ayşegül Karababa
Başak Melekoğlu
Beyza Çaylak
Can Deniz Güven
Çela Öztürk
Deniz Müjgan Aslan
Doruk Aydar
Enes Helvacı
Gülce Çağın
Irmak Döndüren
Işıl Şimşek
Lidya Duymuş
Markar Roben Divarcı
Mehmet Evren Erdoğan
Meryem Beyza Ay
Mısra Mırmır
Nadide Üster
Nazanin Nankeli
Nurgül Gökçen
Onur Kubilay
Parya Pahlevani
Robin Çoban
Rumeysa Yelci
Sıla Nur Öztürk
Sude Gezer
Şükran Dokumacı
Tibet Oktay Aslan
Toygun Culha
Ufuk Aydın
Yabancı
Yeşim Paktin

18. İstanbul Bienali paralel etkinlikleri kapsamında Metrohan’da bir araya gelen 40 sanatçı, müşterekleri ve müşterekleşmeyi, çağdaş sanatın ve toplumsallaşmanın sınırlarını genişleten ve sorgulayan bir yöntem, bir süreç ve bir davet olarak ele alıyor.

Sergi, günümüzde müştereklerin kaybı ile yeniden inşası arasındaki gerilimi, kamusal mekânın belleğiyle örülmüş bir estetik deneyim olarak irdeliyor.

Bugün müşterekler, ortak mülkiyet ya da paylaşım fikrine indirgenmekten ziyade iktisadi, ekolojik, siyasal ve kültürel birçok bağlamda yeniden tartışmaya açılıyor.

Antropolojik açıdan bakıldığında müşterekler, toplulukların hayatta kalabilmek için geliştirdiği en eski dayanışma biçimlerinin izlerini taşıyor. Suyun birlikte kullanımı, toprakların kolektif işlenmesi ve ritüellerin ortak icrası gibi pratikler, müştereklerin en kadim tezahürleri olarak hafızamızda yer alıyor.

Ancak modern kapitalist çağda kamusal alanlar, doğal kaynaklar ve kolektif hafıza mekânları gibi müşterekler sistematik biçimde özelleştirme ve metalaştırma süreçleriyle parçalanıyor.

Sanat dünyası ise tekelleşme, otoriter yönetim zihniyeti ve hiyerarşik değer üretim mekanizmalarıyla keskin bir biçim kazanmış durumda. Piyasaya tabi etme koşullarına ve merkezi gücü muhafaza etmeye yönelen sanat kurumları ve sanat aktörleri ise görünürlük imkânlarını, eleştiri kapasitesini ve değer üretim süreçlerini yöneterek sanatçıların üretim ve paylaşım özerkliğini kısıtlayabiliyor.

Bu sorun, Garret Hardin’in ifadesiyle yalnızca “müştereklerin trajedisi” olarak değil, aynı zamanda ifade etme ve dayanışma yollarının çoğaltılması ve müşterekleşme ihtiyacının artışı olarak da okunabilir. Nitekim günümüzde müşterekleşme pratikleri, dünyanın birçok ülkesinde geleceklerin toplumsal tahayyülüne yeniden açılıyor.

Öte yandan gezegen ölçeğinde yaşanan insan kaynaklı iklim krizi, yoksulluk, göç, kentleşme baskısı ve dijitalleşmenin getirdiği yeni üretim ve paylaşım biçimleri de müşterekleşmeyi yeniden düşünmeyi zorunlu kılıyor.

Bu bağlamda resim, heykel, seramik, grafiti ve enstalasyonların yer aldığı serginin kurgusu, tam da günümüze dair bir müşterekleşme yaklaşımını açığa çıkarıyor. Bu sergide müşterekleşme, piyasa güçleri, kurumsal finansman ve özel mülkiyet tarafından belirlenen hiyerarşik sanat üretim biçimlerine karşı alternatif bir dayanışma ve paylaşım modeli olarak benimseniyor.

Serginin tasarlanma ve hazırlık süreçlerinde yeni nesil sanatçılar üretimlerini paylaşmak üzere bir açık çağrı ile davet ediliyor, seçim ve rekabet ilişkilerine maruz kalmadan dahil ediliyor, işlerine herhangi bir müdahale yapılmıyor. Hiyerarşik ve yukarıdan aşağıya bir örgütlenme modelinin yerine, heterarşik ve yatay düzlemde bir kapsayıcılık ilkesi benimseniyor. Çeşitli toplanmalar düzenlenerek katılımcılığa öncelik veriliyor, sanatçılar birbirlerine eklemleniyor. Böylelikle birçok fikir, duygu, üslup, materyal, teknik, anlatı ve üretim birlikte ve yan yana var olabilme imkânı bulabiliyor.

Sergi, müşterekleri önemseyen dinamik bir topluluk oluşa ve yaşayan bir müşterekleşme deneyimine dönüşüyor.

İstanbul’un modernleşme sürecinde ulaşımın, hareketliliğin ve gündelik karşılaşmaların düğüm noktalarından biri olan Metrohan da sergiyi ziyaret eden katılımcılar ile birlikte kolektif bir belleğin somut taşıyıcısı olarak bu müşterekleşme deneyiminin bir bileşeni haline geliyor.

Sergideki her bir eser, farklılıklarıyla birlikte barış içinde yaşayarak yan yana durabilme ve müşterekler için üretebilme kapasitesinin bugün Türkiye’de nasıl da hala güçlü olduğunu bize hatırlatıyor.

Doç. Dr. Ebru Yetişkin, 2025

Künye

Düzenleyenler

Sevgi Karay – Atölye Istanbul Düşün Sanat ve Eğitim Vakfı
Deniz Coşkun – Atölye20 Sanat ve Üretim

Sergi Koordinasyon
İBB Miras
İBB Kültür

Sergi Metni
Doç. Dr. Ebru Yetişkin

Küratör
Atilla Saban

Organizasyon Ekibi
Almıla Karay
Emre Baloğlu
Çela Öztürk
Gülce Çağın
Parya Pahlevani

Grafik Tasarım ve Uygulama
Gülce Çağın
Yeşim Paktin

Fotoğraf
Deniz Müjgan Aslan

Kurulum İBB Miras

Baskı İşleri
OMB Medya